اصطلاحات تخصصی محیط زیست



لجن فعال (Activated Sludge) روش تصفیه ثانویه بیولوژیکی است که فاضلاب تحت شرایط هوازی با حضور لجن فعال قرار می‌گیرد. حضور میکروارگانیزم ها در این فرآیند باعث حذف آلاینده‌ها و مواد آلی از فاضلاب می‌شود. یک مرحله ته‌نشینی جهت جداسازی لجن از پساب نیاز می‌باشد.
اکسیژن خواهی بیولوژیکی (Biological Oxygen Demand) یا BOD میزان اکسیژنی که مصرف می‌شود توسط فعالیت‌های میکروبیولوژیکی وقتی یک نمونه تحت شرایط استاندارد و در مدت زمان ۵ روزه در دمای ۲۰ درجه را BOD می‌گویند. این روش یکی از معیارهای تعیین قابلیت زوال بیولوژیکی میکروارگانیزم ها در نمونه می‌باشد.
فیلتر بیولوژیکی (بیوفیلتر) Biological filter یکی از انواع تصفیه ثانویه بیولوژیکی است که شامل بستری از مواد چسبنده (پلاستیک، الیاف، سنگ و غیره) می‌باشد که میکروارگانیزم ها با مصرف اکسیژن بر روی سطح بستر چسبیده و باعث زوال مواد آلی می‌گردند.
آشغال خرد کن (comminutor) یک وسیله‌ای است که جهت خرد کردن و تبدیل تکه‌های بزرگ به تکه‌های کوچک در تصفیه‌خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هوادهی گسترده ( Extended Aeration) یک نوع روش تصفیه بیولوژیکی ثانویه می‌باشد که در این روش میکروارگانیزم ها در مخزن هوادهی معلق بوده و تحت تاثیر هوای کافی و طولانی مدت (بین ۱۸ تا ۳۰ ساعت) دچار زوال بیولوژیکی فاضلاب می‌شوند. این روش معمولا بازده بسیار بالایی در حذف مواد آلی دارد.
PH معیاری جهت سنجش اسیدیته یا قلیاییت آب و براساس غلظت یون هیدروژن H مثبت در آب می‌باشد. مقدار PH برابر است با منفی غلظت یون H مثبت در آب می‌باشد. بنابراین نمونه‌ای با PH برابر۶، ۱۰ برابر از نمونه‌ای با PH برابر ۷ قدرت اسیدی بیشتری دارد. نمونه با PH=7 را به عنوان نمونه خنثی در نظر می‌گیرند. اسیدهای قوی می‌توانند PH‌های منفی داشته باشند. به عنوان مثال نمونه‌ای با PH=-1 دارای غلظت هیدروزنی برابر با ۱۰ مول بر لیتر خواهد داشت. بازهای قوی غلظت یون هیدروژن پایین و هیدروکسیل بالایی دارند. قویترین باز قلیاییت برابر ۱۴ دارد. بسیار کمی از باکتری‌ها در PH‌های بالاتر از ۱۱ می‌توانند زندگی کنند.
ذرات معلق جامد (Suspended Solid): ذرات معلق در یک مایع که شامل ذرات قابل ته‌نشینی و ذرات غیر قابل ته‌نشینی می‌باشد. کل ذرات معلق با عبور نمونه از یک صافی با قطر ذرات حدود ۰٫۴۵ میکرومتر و خشک کردن کاغذ در درجه حرارت ۱۰۵ درجه سانتی‌گراد به مدت یک ساعت و وزن کردن صافی به‌دست خواهد آمد. اختلاف وزن صافی در حالت اول با حالت ثانویه که شامل ذرات معلق می‌باشد، تمایانگر وزن ذرات جامد فیلترشونده می‌باشد.
ذرات معلق جامد فرار (Suspended Solid Volatile) ذراتی که قابلیت فرار از نمونه و تبدیل شدن به دی کسید کربن را دارند را ذرات جامد فرار گویند. در صورتی که نمونه مانده شده بر روی صافی را در دمای ۵۵۰ درجه حرارت دهیم، ذرات جامد فرار آن ، بخار می‌شوند.
اندیس حجمی لجن (Sludge Volume Index) معیاری جهت تعیین قابلیت ته‌نشینی لجن در واحدهای لجن فعال می‌باشد. معمولا اندیس حجمی لجن بین ۸۰ تا ۱۲۰ نشان دهنده خاصیت ته‌نشینی مناسب لجن در واحد ته‌نشینی می‌باشد.
کلیفرم (Fecal Coliform) باکتری‌هایی که در داخل بدن انسان و حیوانات زندگی می‌کنند. دسته مهمی از این باکتری‌ها به نام اشریا کولای (Escherichia coli) وجود دارند که در فاضلاب‌های انسانی به وفور یافت می‌شوند.
کدورت (Turbidity) آبی که دارای ذرات معلق قابل رویت به صورت شناور باشد کدر می‌شود. کدورت آب می‌تواند دراثر خاک، سیلیس ، مواد رسی و آهک‌ها و جلبک‌های مرده بوجود آید.کدورت آب معمولا با دستگاه‌هایی که مقدار و غلظت عبور نور (اسپکتوفتومتر) را می‌سنجند اندازه‌گیری می‌شود. در روش اندازه‌گیری مقدار کدورت، غلظت عبور نور از آب مورد نظر، در مقایسه با عبور نور از محلول استاندارد سنجیده می‌شود. محلول استاندارد معمولا با استفاده از سوسپانسیون فرمازین و یا سوسپانسیونی از اکسید سیلیس (SiO2) که با غلظت معینی ساخته شده فراهم می‌شود.
در حال حاضر بیشتر از دستگاهی به نام Nephleometer برای سنجش کدورت استفاده می‌شود بنابراین نتایج به‌دست آمده از این نوع کدورت بر حسب NTU یا Nephleometer Turbidity Unit بیان می‌شود. برای حذف کدورت در صنعت تصفیه آب و فاضلاب از فرآیندهایی مثل فیلتراسیون، ته‌نشینی، و انعقاد و لخته سازی استفاده می‌شود.
سختی (Hardness) سختی آب به خاطر حضور املاح (کاتیون‌های) دو ظرفیتی در آب می‌باشد. از مهمترین فلزات دو ظرفیتی که در آب یافت می‌شوند کلسیم و منیزیم می‌باشد (آهن و منگنز به ندرت در آب‌های سطحی در غلظت قابل توجهی وجود دارند). آب‌های زیرزمینی از نظر سختی غلظت بیشتری در مقایسه با آب‌های سطحی دارا می‌باشند. آب‌های با سختی زیاد باعث تشدید بیماری‌های عروقی می‌گردند. آب‌هایی که هیچگونه سختی ندارند (مانند آب خروجی دستگاه‌های اسمز معکوس) نیز برای سلامتی مناسب نمی‌باشند و معمولا مقداری سختی به صورت دستی به آب افزوده می‌شود.
به طور کلی سختی را بر دو نوع سختی موقت و سختی کل تعریف می‌کنند. سختی کل مربوط به کل املاح کاتیون‌های دو ظرفیتی است. در حالیکه سختی موقت مربوط به کربنات و بیکربنات‌های کلسیم و منیزیم است چون در مجاورت حرارت ایجاد رسوب می‌کنند به سختی موقت نامیده می‌شوند.
چون سختی کربناته (سختی موقت) بسیار نامحلول‌تر از سختی دائم (مثل CaCl2 یا CaSo4) می‌باشد بنابراین بیشتر از سختی دائم ایجاد اشکال می‌کند.