تصفیه فاضلاب انسانی با دو روش طبیعی و مصنوعی انجام می‌گیرد. روش مصنوعی نیز با دو روش هوازی و بی‌هوازی انجام می‌پذیرد.
روش هوازی
در این روش با استفاده از اکسیژن خالص یا هوا، تصفیه انجام می‌پذیرد.به طوری که در تصفیه کامل، ۸۰ تا ۹۰ درصد کاهش BOD 5 خواهیم داشت.در تصفیه ناقص این مقدار به کمتر از ۸۰ درصد کم میشود.در روش تصفیه هوازی با توجه به استفاده از انرژی و استهلاک قطعات ونیاز به کادر مجرب جهت نگهداری از تاسیسات، هزینه بهره برداری بالا و همچنین نیاز به سرمایه گذاری اولیه بیشتر می‌باشد، لذا در شهرهای بزرگ و متوسط برای تصفیه فاضلاب بیشتر از این روش استفاده میشود.
روش بی‌هوازی
تصفیه‌ی زیستی با کمک باکتری‌های بی‌هوازی
در صورتیکه به فاضلاب اکسیژن نرسد، باکتری‌های هوازی فعالیت، رشد و نمو خود را از دست داده و در عوض باکتری‌های بی‌هوازی فعالیت خود را شروع می‌کنند. روش کار این باکتری‌ها به این نحو است که اکسیژن مورد نیاز خود را از تجزیه مواد آلی و معدنی موجود در فاضلاب به‌دست می‌آورند. به عبارت دیگر این باکتری‌ها بر خلاف باکتری‌های هوازی مواد نامبرده را بازیافت می‌کنند.نتیجه این فعالیت تجزیه مواد آلی ناپایدار و تبدیل آن‌ها به نمک‌های معدنی پایدار و نیز گازهایی چون گاز هیدروژن، سولفوره، گاز متان، گاز کربنیک و گازن ازت می‌باشد.
تولید گازهای نامبرده به ویژه گاز هیدروژن سولفوره موجب میشود که بوی ناخوشایند ایجاد گردد.از این رو این روش را روش تعفن نیز می‌نامند.
مهمترین کاربرد روش استفاده از باکتری‌های بی‌هوازی در مخزنهای سر بسته ی هضم لجن می‌باشد و تنها در تصفیه‌خانه‌های بسیار کوچک مانند انباره‌های تعفن ( سپتیک تانک و ایمهاف تانک ) هم از روش تعفن برای تصفیه‌ی فاضلاب استفاده میشود.
هضم لجن
لجن پیش از وارد شدن به منبع‌های هضم لجن دارای نزدیک به ۶۰ تا ۸۰ درصد مواد آلی تجزیه پذیر می‌باشد.لجن تازه از نظر حجمی نزدیک به یک درصد کل فاضلاب را در بر می‌گیرد.غلیظ نمودن لجن و گرفتن آب اضافی آن کار تصفیه را آسان می‌سازد. هضم لجن که در اثر تعفن و کار باکتری‌های بی‌هوازی است، در دو مرحله ی تخمیر اسیدی و تخمیر متانی انجام می‌گیرد.
مرحله یکم: ( تخمیر اسیدی )
در این مرحله اول لجن تازه که دارای رنگی زرد متمایل به خاکستری و از نظر درجه اسیدی تقریباً حالتخنثی دارد شروع به تعفن نموده، درجه اسیدی آن به ۵ و حتی به ۴ نیز می‌رسد و محیط آن به شدت اسیدی میشود. انجام دهنده ی این واکنش و واکنش ها گروهی از باکتری‌های بی‌هوازی هستند که به به نام باکتری‌های بی‌هوازی اسیدی نامیده می‌شوند. در این مرحله بیشتر ترکیبات آلی کربن دار مورد تجزیه قرار می‌گیرند و بر مواد آلی ازت دار کمتر تاثیرگذارده میشود بنابراین از این نظر شباهتی بین این دو مرحله با دو مرحله ی تصفیه‌ی زیستی با کمک باکتری‌های هوازی وجود دارد. همچنین در ضمن این فعل و انفعال برخی مواد پروتیینی تبدیل به اسیدهای آلی و گاز H۲S می‌شوند.
مرحله دوم: تخمیر متانی یا تخمیر قلیایی
این مرحله با فعالیت گروه دیگری از باکتری‌های بی‌هوازی که بنام باکتری‌های بی‌هوازی متانی نامیده می‌شوند آغاز میشود. در ایم مرحله، لجن حالتی خنثی تا کمی قلیایی با درجه اسیدی ۷ تا ۵/۷ بخود می‌گیرد و این محیطی است که باکتری‌های تولید کننده ی گاز متان به خوبی در آن زندگی می‌کنند. در مرحله دوم هضم لجن بجز ترکیب‌های آلی کربن دار ترکیب‌های آلی ازت دار نیز تجزیه می‌شوند و مقدار زیادی گاز متان (CH۴)، گاز کربنیک (CO۲) و کمی گاز ازت (N۲) تولید می‌گردد. مقدار کل گای که از تجزیه‌های نامبرده به‌دست می‌آید بستگی به درجه گرمای لجن دارد.
نسبت گاز متان به دست آمده از هضم لجن فاضلاب شهری ۶۵ تا ۷۰ درصد و گازکربنیک ۳۰ تا ۳۵ درصد کل گاز تولید‌شده می‌باشد همراه گازهای تولید‌شده در مخزنهای هضم لجن درصد کمی نیز گاز هیدروژن سولفوره H۲S تولید می‌گردد.
باکتری‌های بی‌هوازی که در فرآیند هضم لجن فعالیت دارند از نقطه نظر گرمای مناسب جهت زندگی آن‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند. باکتری‌های گرما دوست که درجه گرمای ۴۰ تا ۶۰ درجه برای زندگی آن‌ها مناسب است و باکتری‌های معمولی که در گرمای ۲۰ تا ۴۰ درجه بهتر زندگی می‌کنند.
در تکنیک هضم لجن کوشش میشود که مرحله اسیدی زودگذر باشد و فرآیند هضم لجن بیشتر به صورت متانی و در حالت قلیایی انجام گیرد. برای این کار باید به لجن خام وارد، مقداری لجن هضم شده اضافه نمود. باکتری‌های متانی خیلی در برابر تغییر ناگهانی درجه گرما حساسند. در صورت کاهش ناگهانی گرمای منبع هضم لجن، احتمال برگشت حالت متانی به حالت اسیدی و کاهش مقدار گاز تولیدی زیاد است.همچنین وجود مواد سمی ناشی از نمک‌های برخی فلزها، تمرکز آمونیاک و یا منیزیم در لجن نیز ممکن است موجب برگشت به حالت اسیدی شود.
لجنی که مرحله هضم متانی آن انجام شده باشد دارای رنگ قهوه‌ای مایل به سیاه می‌باشد
انباره تعفن یک طبقه (سپتیک تانک)
سپتیک تانک پلی اتیلن ساده‌ترین نوع تصفیه‌خانه‌های تک واحدی است که تصفیه‌ی مکانیکی (ته‌نشینی) و تصفیه‌ی زیستی با کمک باکتری‌های بی‌هوازی همزمان در آن انجام می‌گیرد. سپتیک تانک مانند شکل‌های شماره (۲) و (۳) تشکیل شده است از انباره‌های سرپوشیده ای که معمولاً با بتن آرمه و در ابعاد کوچک آن به صورت پیش ساخته در کارخانه، یا مواد پلی اتیلنی تهیه میشود. فاضلاب پس از ورود به انباره و به علت کاهش سرعت جریان آن، قسمتی از مواد معلق خود را به صورت ته‌نشینی از دست می‌دهد و از سوی دیگر انباره بیرون می‌رود.
مواد ته‌نشین شده به صورت لجن در کف انباره با کمک باکتری‌های بی‌هوازی هضم میشود. به طوری که انباره هر دو سال یک بار نیاز به خالی کردن پیدا می‌کند.
برای بهتر زلال سازی فاضلاب، معمولاً انباره‌ها را از دو قسمت و از سه قسمت می‌سازند. حجم قسمت نخستین را دو برابر قسمت‌های بعدی را انتخاب می‌کنند تا اینکه تا حدودی نوسان‌های فاضلاب را جبران نمایند و دیگر آنکه مواد جامد بیشتری در آن ته‌نشین گردد.
جریان فاضلاب میان قسمت‌های مختلف انباره با کمک سوراخ‌های پیش بینی شده در دیوارهای جداکننده‌ی قسمت ها انجام می‌گیرد. در هر صورت ورود و خروج فاضلاب باید در عمق ۳۰ تا ۴۵ سانتیمتری در زیر سطح آن انجام گیرد تا مواد شناور از انباره ی فاضلاب بیرون نرود. برای بیرون فرستادن گازهای تولید‌شده از عمل باکتری‌های بی‌هوازی در سپتیک تانک، لازم است لوله‌های تهویه ای به قطر ۱۰ سانتی‌متر که تا سقف ساختمان مجاور امتداد می‌یابد پیش بینی شود.
نگهداری از انباره‌های تعفن
برای اینکه سپتیک تانک با بازدهی بهتری کار کند باید به نکات زیر توجه شود:
- هیچگونه ماده ی گندزدایی نباید به درون انباره وارد نمود زیرا موجب از بین رفتن باکتری‌های تصفیه کننده ی فاضلاب میشود.
- معمولاً هر دوسال یک بار لازم است لجن غیر قابل هضم جمع شده در کف انباره را با پمپ تخلیه نمود.
- هنگام خالی کردن انباره نمی‌بایست تمام مواد لجنی را بیرون آورد زیرا وجود ته مانده ی لجن در انباره کار دوباره ی آنرا بهبود می‌بخشد.
جذب فاضلاب در زمین
فاضلابی که در سپتیک تانک تصفیه‌ی ناقص شده است، معمولاً به زمین فرستاده میشود. برای ورود نمودن فاضلاب به زمین روش‌های زیر معمول است:
- در صورتی که سطح آب زیرزمینی پایین و امکان ایجاد چاه جذب کننده ی فاضلاب موجود باشد از چاههای فاضلاب سنتی برای دفع پساب به زمین استفاده میشود.
- در صورتیکه سطح آب زیرزمینی بالا و یا زمین از نفوذپذیری زیادی برخوردار نباشد، باید پساب را در زیر سطح زمین پخش نمود.در این صورت پساب با کمک یک شبکه ی لوله سوراخ دار در زیر زمین و در عمق ۴۵ تا ۹۰ سانتیمتری پخش میشود.
- شیب لوله‌های پخش کننده دو در هزار انتخاب میشود، فاصله ی دو لوله موازی ۲ تا ۳ متر انتخاب میشود در صورتیکه زمین از نفوذ پذیری کمی برخوردار باشد، باید با ایجاد ترانشه‌هایی پر از شن و ماسه سطح تماس پساب را با زمین طبیعی افزایش داد.
انبارهای تعفنی دو طبقه (ایمهف تانک)
این انبارها را می‌توان برای تصفیه‌ی فاضلاب جمعیت‌هایی از ۵۰ تا ۱۵۰۰۰ نفر ساخت تفاوت اصلی آن با سپتیک تانک در جداسازی منطقه ی ته‌نشینی از منطقه ی تعفن می‌باشد. منطقه ته تشینی با سطح مقطعی به شکل V ساخته میشود. با توجه به سطح مقطع V، فضای درون این انبارهای تعفن از سه قسمت زیر تشکیل میشود:
- قسمت رویین V که ویژه ی ته‌نشینی است. فاضلاب پس از ورود به این قسمت از سرعتش کاسته شده و مواد معلق آن روی سطح شیب‌دار در دو طرف ته‌نشین میشود. مواد ته‌نشین شده روی سطح شیب‌دار سرخورده و از شیار سرتاسری موجود در کف، وارد قسمت دوم یعنی قسمت زیرین جهت متعفن شدن میشود.
- قسمت زیرین V که ویژه ی متعفن شدن و هضم بی‌هوازی لجن می‌باشد. در این قسمت لجن مدت زمان طولانی می‌ماند و مانند سپتیک تانک از حجم ان کاسته میشود.
- قسمت‌های کناری V که ویژه ی جمع شدن گازهای به‌دست آمده از هضم بی‌هوازی لجن می‌باشند. جریان فاضلاب و ته‌نشینی مواد معلق در استخر ته‌نشینی به صورت دائمی انجام می‌گیرد و مواد ته‌نشین شده ز شیارهایی سرتاسری به پهنای ۱۲ تا ۲۵ سانتی‌متر در اثر نیروی ثقل خود، وارد قسمت زیرین میشود. فاضلاب ته‌نشین شده از سمت دیگر بیرون می‌رود ایمهف تانک ها در دو گروه کوچک، برای جمعیت‌های ۵۰ تا چند صد نفر و بزرگ برای جمعیت‌هایی تا حداکثر ۱۵۰۰۰ نفر ساخته می‌شوند.
مقایسه انواع سپتیک تانک
سپتیک تانک ها با مصالح گوناگونی از قبیل آجر و بلوک و بتن پیش ساخته و فایبرگلاس و پلی اتیلن ساخته میشود. سپتیک تانک پلی اتیلنی، هزینه خرید و نصب و همچنین هزینه‌ی نگهداری، کمتری را دارند و نیازی به آب‌بندی و عایق کاری ندارند. (نقطه ضعف سپتیکهای بتنی) و مشکل زیست محیطی ایجاد نمی‌کنند.
در صورت طراحی صحیح سپتیک ها، می‌توان پس از کنترل و اندازه‌گیری خروجی آن‌ها و تطابق با جدول استانداردی از سه طریق پس آب را برنامه ریزی نمود:
- رهاسازی در کانالها یا رودخانه ها یا آب‌های سطحی
- تغذیه در چاههای جذبی یا خاک زیر زمین
- استفاده جهت فضای سبز
مزیت‌های سپتیک پیش ساخته پلی اتیلن دوجداره‌ی
- سیستم آماده
- نصب آسان
- عدم نیاز به انرژی
- تصفیه دائم
- حفاظت از آب و خاک در طبیعت
- عدم خوردگی از بیرون و داخل
- آب‌بندی کامل
- استفاده مجدد آب جهت آبیاری فضای سبز و صرفه‌جویی در هزینه آب مصرفی
- داشتن محیطی سالم و بهداشتی
- حفظ محیط زیست
- عدم صدمه در حوادثی مانند زلزله (برخلاف سپتیک تانک‌های بتنی و فایبرگلاس که یا از بین می‌روند یا آب‌بندی خود را از دست می‌دهند).
نکات لازم جهت بهبود عملکرد سپتیک تانک
- خودرو سنگین بر روی سپتیک تانک عبور نکند.عبور و حرکت می‌تواند لوله‌های ورودی و خروجی به سپتیک یا شیب بندی آن‌ها را صدمه بزند.
- از ورود اشیاء غیرقابل تجزیه مانند پلاستیک، کهنه بچه خودداری شود.
- از ریختن چربی و روغن در سپتیک تانک آشپزخانه و… خودداری گردد.
- از ورود رنگ و روغن موتور، سم و کود شیمیایی خودداری گردد(امکان از بین بردن میکروارگانیزمهایی که مواد آلی را تجزیه می‌کنند، وجود دارد و در خروجی خاک را نیز صدمه می‌زنند).
- حتی المقدور سعی شود از مواد شوینده خیلی قوی جهت پاک کردن حمام، دستشویی و… استفاده نشود.
- در صورتیکه میزان ورودی چربی به سپتیک تانک زیاد می‌باشد. توصیه میشود از چربی گیر قبل از ورود فاضلاب به سپتیک تانک استفاده گردد.
- در صورت استفاده از صافی پس از سپتیک تانک، بخش دیگری از فاضلاب تصفیه میشود و در مواردی که خروجی سپتیک تانک مطابق استاندارد نمی‌باشد، می‌توان از یک یا چند سپتیک تانک متوالی یا صافی استفاده کرد.
- بهتر است از آب داغ جهت باز نمودن مسیر فاضلاب مسدود شده به جای مواد سوزآور استفاده شود.
زمان تخلیه سپتیک تانک
- حجم سپتیک تانک
- میزان فاضلاب ورودی
- میزان مواد جامد در فاضلاب
- میزان ضخامت کف تولید‌شده در سپتیک (به علت چربی ها)
- میزان لجن غیرقابل هضم در کف سپتیک تانک
موارد نشان دهنده‌ی مشکل سپتیک تانک
- برگشت فاضلاب (توالت یا دستشویی)
- افزایش نیتریت در چاههای اطراف
- رطوبت اطراف سپتیک‌تانک‌های بتنی
- بوی نامطبوع اطراف منزل (نشان دهنده نداشتن سیستم تهویه مناسب سپتیک است).
- در صورت خالی بودن سپتیک در مدت طولانی باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید در سپتیک و عدم عملکرد صحیح شود.
در مورد محل نصب سپتیک باید موارد زیر رعایت گردد:
- فاصله مناسب از ساختمان حداقل ۳ متر
- عمق نصب سپتیک باید به طریقی باشد که خروجی فاضلاب ساختمان به صورت ثقلی بتواند وارد لوله ورودی سپتیک شود.
- در صورتیکه خروجی پساب سپتیک وارد زمن یا خاک میشود، زمین مورد نظر باید حداقل ۱۰ متر از ساختمان فاصله داشته باشد و حداقل ۳۰ متر از چاههای آب فاصله داشته باشد یا ۲۵ متر از کانالها فاصله داشته باشد.
- هیچوقت جهت نصب یا بازرسی سپتیک به تنهایی کار نکنید، افتادن در سپتیک امکان مرگ انسان را دارد و هیچوقت وارد سپتیک(که استفاده شده باشد) نشوید و سر خود را از محل دسترسی سپتیک وارد سپتیک ننمایید.
- هیچوقت از شعله آتش در نزدیکی سپتیک (یا در زمان بازدید و بازرسی) استفاده نکنید.
- زیرسازی و رگلاژ محل نصب سپتیک ضرورری است (شیب سطح زیر سپتیک صفر درصد می‌باشد).
- در صورتیکه در محل نصب امکان تردد ماشین آلات سنگین وجود دارد توصیه میشود بوسیله فنس جداسازی صورت گیرد.
- خروجی پساب سپتیک برای تولید سبزی و گیاهان خوراکی نباید استفاده گردد.توصیه میشود برای درختان (مثمر با غیرمثمر) و فضای سبز استفاده گردد.
شاخص‌های اصلی آلودگی فاضلاب
- نیاز اکسیژن بیوشیمیایی، پارامتر آلودگی آلی که بیشترین مورد استفاده را دارد (BOD5) می‌باشد. روش BOD 5 روزه، عبارت است از اندازه‌گیری اکسیژن محلول استفاده شده بوسیله میکروارگانیزم ها در اکسایش بیوشیمیایی ماده آلی در مدت ۵ روز (Mg/L)
- نیاز اکسیژن شیمیایی – آزمون (COD) برای اندازه‌گیری محتوای آلی فاضلاب به کاربرده می‌رود(Mg/L).
- غلظت یون هیدروژن – پارامتر کیفی مهم در فاضلاب می‌باشد (PH) و به راحتی قابل اندازه‌گیری است.
- مجموع مواد جامد محلول (TDS) به Mg/L
- مجموع مواد معلق (TSS) به Mg/L
گروه صنعتی فراز تجهیز راویس علاوه بر سپتیک تانک‌های معمولی، توان ساخت سپتیک تانک‌های سه خانه ای و ایمهف تانک را نیز دارد و همچنین انواع چربی گیر و صافی نیز طبق سفارش تولید می‌گردد و در صورت ارائهنقشه توسط کارفرما یا مشاور، امکان تولید طرح‌های دیگر را نیز دارا می‌باشد.
سپتیک تانک‌های این شرکت کاملا آببند بوده و پس از تست تحویل مشتری میشود و تحمل بار خاک را تا ۴ متر روی سپتیک تانک را دارد و در صورت نیاز تحمل بار ترافیکی روی سپتیک نیز امکان ساخت آن وجود دارد.
مکان‌هایی که سطح آب زیرزمینی بالا می‌باشند، متناسب با خاک اطراف (ریز یا متوسط یا درشت دانه) دستورالعمل نصب به خریدار ارائهخواهد شد و خریدار در زمان سفارش باید سطح آب زیرزمینی را به این شرکت اعلام نماید.
با توجه به قلاب‌های نصب شده بر روی سپتیک، خریدار می‌تواند به آسانی پس از حفاری محل نصب، سپتیک را نصب نموده و ورودی و خروجی ها را متصل کرده و پس از ایجاد دسترسی به درب سپتیک تانک (جهت تخلیه دوسالانه) روی سپتیک تانک را خاکریزی نموده و پس از کوبیدن خاکریزی، بهره برداری از آنرا انجام دهد.
کلیه محصولات این شرکت بمدت ۲۰ سال دارای گارانتی می‌باشد.
دفتر فنی این شرکت همواره آمادگی دارند مشتری را در زمینه اطلاعات فنی و دیگر موارد (مانند محاسبات حجم مورد نیاز سپتیک و…) راهنمایی نماید.
محل نصب سپتیک تانک باید با بتن مگر و یا ۱۰ سانتی‌متر خاک کوبیده شد و با شیب صفر درصد، آماده شود و در صورت وجود آب زیرزمینی قبل از نصب باید با پمپ آب محل نصب سپتیک را تخلیه نمود.
در صورت سفارش مشتری این شرکت امکان تحویل لوله جهت نصب بر روی دریچه تخلیه و دسترسی از روی زمین به سپتیک و همچنین حوضچه تخلیه پساب توسط پمپ را دارد.
سپتیک ها و یا تانک ایمهف در موارد زیر قابل استفاده می‌باشد، مجتمع‌های مسکونی خدماتی و اداری، تجاری، واحدهای صنعتی و معدنی، رستورانها و پادگانها، هتلها، ویلاها، تجهیز کارگاه طرح‌های عمرانی، مجتمع‌های ورزشی، فرهنگی و آموزشی
در صورت طراحی صحیح حجم مخازن و رعایت آیین نامه استاندارد خروجی فاضلابها می‌توان نسبت به حفظ آب و خاک جهت نسلهای آینده و بهداشت و سلامت نسل فعلی کمک نمود.
حجم مخازن سپتیک حداکثر حجم مخزن به صورت جداگانه ۱۰۰ مترمکعب می‌باشد.
مواد اولیه استفاده شده در سپتیکهای پلی اتیلن دوجدارهPE80(پتروشیمی امیرکبیر) می‌باشد و در صورت درخواست خریدار می‌توان در ساخت از مواد اولیه PE100 نیز استفاده کرد.
کلیه محصولات این شرکت دارای شناسنامه تولید می‌باشند.