فاضلاب عبارتست از مواد زاید زاید ناشی از مصرف آب در فعالیتهای مختلف انسانی که میتواند حاوی آلایندههای مختلف فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی بوده و با آلودگی محیط زیست، سلامت انسانها را به مخاطره بیاندازد
انواع فاضلاب به شرح ذیل تقسیم میشود
- فاضلاب شهری ( فاضلاب خانگی خالص، فاضلاب اماکن عمومی و رستورانها و.، فاضلاب کارگاههای صنعتی کوچک داخل شهر)
- فاضلاب صنعتی
- فاضلاب کشاورزی
- فاضلاب مربوط به روانابهای سطحی
- مصارف آب در صنعت
- تولید بخار( دیگهای بخار)
- خنک کردن دستگاهها و سیالات دیگر
- مصارف مختلف پروسس یا فرآیند ( استفاده مستقیم در تولید محصول)
- شست و شوی محصول یا مواد اولیه، دستگاهها و سالنهای تولید
- حمل ونقل مواد ( مثل حمل چغندر در کارخانجات قند)
- مصارف عمومی و بهداشتی ( آبیاری فضای سبز، حمامها و.)
- سایر مصارف متفرقه
علیرغم مشکلات عمده ای که توسط فاضلاب شهری میتواند در جوامع ایجاد شود فاضلابهای صنعتی بلحاظ دارا بودن مواد زایدیصنعتی و فوق العاده سمی که میتواند معادلات زیست محیطی چند هزار ساله اکوسیستمهای طبیعی را برهم بزند ازاهمیت خاص برخوردار است خصوصیات عمده فاضلابهای صنعتی به قرار زیر است:
- امکان وجود مواد و ترکیبات شیمیایی سمی در فاضلاب کارخانه بیشتر است
- خاصیت خورندگی بیشتری دارد
- خاصیت اسیدی و قلیایی زیادی دارد
- امکان وجود موجودات زنده در آنها کمتر است
هدف از تصفیه فاضلاب
حال که به اهمیت مواد زاید موجود در پسابها پی بردیم بهتر آن است که قبل از رها نمودن آنها به طبیعت فکری بحالشان کرده و به اصطلاح امروزی تصفیه نماییم.
اهداف مهم تصفیه فاضلاب به قرار زیر است:
- حفظ منابع آب و کنترل آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی
- جلوگیری از لطمه و تخریب محیط زیست (حفظ تعادل اکوسیستم و جنبههای زیبایی شناختی محیط زیست)
- حفظ بهداشت و سلامت افراد
- استفاده مجدد
ترکیب فاضلاب
معمولا قبل از هرگونه اقدامی در مورد یک پدیده میبایست شناسایی لازم از ان مورد بهعمل آیدترکیب فاضلاب عمدتا به قرار زیر میباشد:
- ۹۹ درصد آب
- ۱ درصد مواد خارجی
- تقسیم بندی مواد خارجی
- محلول ، معلق ( قابل تهنشینی ، غیر قابل تهنشینی)
- نیمی آلی، نیمی معدنی
همان ۱ درصد مواد خارجی موجود در فاضلاب در فاضلابهای صنعتی بخش بسیار مهم و حساس پروسه عملیات واحد را تحت الشعاع قرار میدهد. ضایعات فاضلابهای صنعتی عمدتا به قرار زیر هستند:
- مواد آلی قابل مصرف و تجزیه توسط میکروارگانیسم ها
- مواد آلی مقاوم به تجزیه بیولوژیکی
- مواد معلق و ذرات غیر محلول و کلوییدی
- مواد مغذی (ازت و فسفر)
- رنگ ، بو ، کدورت
- مواد روغنی و شناور شامل اسیدهای چرب ، چربیها ، روغنها
- فلزات سنگین و سمی مانند جیوه ، سرب ، کروم و..
- جامدات غیر آلی محلول
- پاتوژن ها
- درجه حرارت
در شرایط تصفیه ای فعلی که در دنیا مرسوم است بند ۷ بیشترین ضرر و زیان را داشته و بیشترین توجه را بخود میطلبد عمده اثرات فلزات سنگین و سمی مانند جیوه ، سرب ، کروم و..به قرار زیر میباشند:
- مواد سمی در صورت ورود به منابع آب باعث ایجاد مسمومیت و مرگ جانوران آبزی خواهند شد.
- چنانچه آب آلوده به این مواد توسط انسانها مصرف شود مسمومیت در انسانها روی داده و گاه سرطانهای کشنده نیز روی میدهد.
- مراحل تصفیه فاضلاب
- تصفیه اولیه یا پیش تصفیه
- تصفیه اولیه
- تصفیه ثانویه
- -تصفیه پیشرفته
انواع روشهای تصفیه فاضلاب
- تصفیه فیزیکی
- تصفیه بیولوژیکی
- تصفیه شیمیایی
تصفیه فیزیکی
تصفیه فیزیکی از یک رشته عملیاتهایی تشکیل شده که در آنها تنها از خواص فیزیکی و مکانیکی برای جداسازی مواد خارجی معلق در فاضلاب استفاده میشود
مهمترین روشهای فیزیکی متداول در تصفیه فاضلاب عبارتند از
- صاف سازی فاضلاب جهت گرفتن مواد معلق ( آشغالگیری و صافیهای شنی)
- تهنشین سازی مواد معلق در فاضلاب و جداسازی آنها ( حوضهای تهنشینی)
- شناورنمودن مواد معلق و گرفتن آنها از سطح فاضلاب ( جداسازی چربی و روغن
تصفیه بیولوژیکی
عبارتست از استفاده از میکروارگانیسم ها ( باکتریها) جهت تثبیت مواد آلی موجود در فاضلاب.
در تصفیه بیولوژیکی عملی که در طبیعت به طور خود بخودی رخ میدهد تشدید میشود. یعنی با ایجاد محیطی مناسب برای رشد و افزایش تعداد باکتریها ، مدت زمان تصفیه طبیعی را که ممکن است به چند روز برسد به چند ساعت کاهش میدهند.
با کتریها کارگران تصفیهخانههای فاضلاب هستند که مواد غذایی مورد نیاز خود را از فاضلاب تامین مینمایند.
انواع تصفیه بیولوژیکی
- تصفیه هوازی
- تصفیه بیهوازی
- انواع روشهای تصفیه بیولوژیکی
- فرآیندهای هوازی
- سیستمهای رشد معلق ( انواع سیستمهای لجن فعال، لاگونهای هوادهی شده، هضم هوازی لجن)
- سیستمهای رشد چسبیده ( صافیهای چکنده ، تماس دهندههای بیولوژیکی چرخان)
انواع سیستمهای بیولوژیکی
- فرآیندهای بیهوازی:
- هضم بیهوازی
- UASB
- برکههای تثبیت:
- هوازی
- اختیاری
- بیهوازی
- تکمیلی
- تصفیه شیمیایی
- مهمترین روشهای شیمیایی برای تاثیر روی مواد خارجی محلول در فاضلاب
- خنثی سازی جهت تنظیم pH
- اکسیداسیون تجزیه مواد آلی مقاوم به تجزیه بیولوژیکی
- بازیافتء نیترات زدایی
- تعویض یون حذف نمکهای محلول
- تصفیه شیمیایی
- مهمترین روشهای شیمیایی جهت تاثیر بر روی مواد خارجی نامحلول در فاضلاب:
- انعقاد و لخته سازی( جهت حذف مواد معلق ریز و کلوییدی)
- شناورسازی ( حذف چربیهای امولسیون)
- جذب سطحی ( استفاده از کربن فعال در حذف رنگ )
- گندزدایی
استانداردهای خروجی فاضلابها
تخلیه فاضلابها باید بر اساس استانداردهایی باشد که به صورت حداکثر غلظت آلوده کنندهها بیان میشود و رعایت این استانداردها تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست ضروری است مسئولین منابع آلوده کننده باید فاضلابهای تولیدی را با بررسیهای مهندسی و استفاده از تکنولوژی مناسب و اقتصادی تا حد استاندارد تصفیه نماینداندازهگیری غلظت مواد آلوده کننده و مقدار جریان در فاضلابها باید بلافاصله پس از آخرین واحد تصفیه ای تصفیهخانه و قبل از ورود به محیط انجام گیرداندازهگیری جهت تطبیق با استانداردهای اعلام شده قبل از تاسیسات تصفیه فاضلاب بر مبنای نمونه مرکب صورت گیرد.
در سیستمهایی که تخلیه نایوسته دارند اندازهگیری در طول زمان تخلیه ملاک خواهد بودلجن و سایر مواد جامد تولیدشده در تاسیسات تصفیه فاضلاب قبل از دفع میبایست به صورت مناسب تصفیهشده و تخلیه نهایی اِین مواد نباِید موجب آلودگی محیط زیست گردد
فاضلاب تصفیهشده باید با شرایط یکنواخت و به نحوی وارد آبهایذیرنده گردد که حداکثر اختلاط صورت گیردفاضلاب خروجی نمیبایست دارای بوی نامطبوع بوده و حاوی کف و اجسام شناور باشدرنگ و کدورت فاضلاب خروجی نباید ظاهر طبیعی آبهای پذیرنده و محل تخلیه را به طور محسوس تغییر دهد.
روشهای سنجش پارامترهای آلوده کننده بر مبنای ذکر شده در کتاب روشهای استاندارد برای آزمایش آب و فاضلاب خواهد بود. استفاده از انواع سپتیک تانک با به کارگیری چاهها و یا ترانشههای جذبی در مناطقی که فاصله کف چاه یا ترانشه از سطح آبهای زیرزمینی کمتر از ۳ متر باشد ممنوع استضمن رعایت استانداردهای مربوطه، خروجی فاضلابها نباید کیفیت آب را برای استفادههای منظور شده تغییر دهد.
رقیق سازی فاضلاب تصفیهشده یا خام به منظور رسانیدن غلظت مواد آلوده کننده تا حد استانداردهای اعلام شده قابل قبول نمیباشداستفاده از روشهای تبخیر فاضلابها با کسب موافقت سازمان حفاظت محیط زیست مجاز است تاسیسات تصفیه فاضلاب باید بگونه ای طراحی ، احداث و بهره برداری گردد تا پیش بینیهای لازم جهت به حداقل رساندن آلودگی در مواقع اضطراری از قبیل شرایط آب و هوایی نامناسب ، قطع برق ، نارسایی تجهیزات مکانیکی و.. فراهم گردد.
آن دسته از فاضلابهای صنعتی که آلودگی آنها بیش از این استانداردها نباشد میتواند فاضلاب خود را با کسب موافقت سازمان بدون تصفیه دفع نماید.